Projekt RGB Regionalna Grupa Barw realizowany przez Fundację Tres, dotyczy dokumentacji, archiwizacji i udostępniania unikalnych zjawisk z zakresu ludowego nazewnictwa kolorów, które pod koniec XIX wieku weszły, w bardzo ściśle określonej palecie, do użycia w stroju ludowym kilku regionów Centralnej Polski (m.in. opoczyńskie, rawskie, łowickie). Kolory te przeszły drogę od barwienia naturalnego do chemicznego, pokazując jak tradycja oswaja współczesność, szukając dla nowych kolorów nazw istniejących w bliskim otoczeniu. Wiejska paleta barw i przypisane im nazwy, np. w opoczyńskim: wiatrowy, ponsowy, ogniowy, koci, lekstryczny, rawskim: modry, kapuściany, zgniły, olejowy, wściekły, bledziutki, łowickim: gąsiackowy, mechowiutki, dubeltowy, niebowy, besowiutki, ceglaty, sannicki były jak współczesne wzorniki kolorów: Pantone, CMYK, HSB czy RGB, umieszczone na tkaninach wełnianych i lnianych. Z tego ostatniego (RGB – red, green, blue) wywodzi się nasza inspiracja do odtworzenia Regionalnych Grup Barw.
Nazwy i przypisane im kolory stanowią unikalne na skalę światową dziedzictwo niematerialne Centralnej Polski, które zanika na naszych oczach. Ten skarb kolorystyczny, oprócz zbiorów muzealnych tkanin i nielicznych opracowań książkowych, tkwi jeszcze w pamięci najstarszych tkaczek, prządek, farbiarzy, mieszkańców wsi. To ostatni moment, aby uchwycić kolory, które mogą wyblaknąć na zawsze, ostatnia okazja, aby zdokumentować wiedzę o kolorach i ich roli w życiu polskiej wsi.
Każdy z trzech wybranych regionów posiadał specyficzne tylko dla niego nazwy kolorów. Stanowiły one kod dobrze znany farbiarzom, tkaczkom i całej lokalnej społeczności. Pozyskiwane z przyrody surowce (owoce, kwiaty, korzenie, kłącza, liście, porosty, organizmy żywe) zapewniały naturalne kolory używane do barwienia tkanin na wsi i w mieście od zarania dziejów. Była to stosunkowo skromna gama barw: czerwienie, brązy, żółcie, czernie, ale głęboko wiążąca człowieka z przyrodą, wymagająca dużej wiedzy rzemieślniczej i niemal magicznych zabiegów. Rozwój przemysłu włókienniczego i dostępność chemicznych barwników pobudziły na przełomie XIX i XX wieku wiejską kreatywność i ożywiły dotychczas zgrzebny i naturalny ubiór ferią barw. Nowe kolory potrzebowały nowych nazw. Nadawane wtedy nazwy odzwierciedlały duży związek człowieka z otaczającym go światem, umiejętność jego obserwacji, ale też potrzebę otaczania się wielością barw. Kolor i układ raportów pasowych stały się polem do wiejskiej twórczości rękodzielniczej i kształtowania mody w kierunku tego, co dziś powszechnie nazywamy strojem ludowym.
Fenomen wiejskich kolorów i ich nazw nie był dotychczas szczegółowo opracowany etnograficznie i historycznie. Zamknęły się wszystkie farbiarnie wiejskie i małomiasteczkowe. Czytając skromne opracowania trudno czasami wyobrazić sobie jak naprawdę wyglądała dana barwa. Nazwy kolorów i ich konkretne wyobrażenie pozostały jeszcze w pamięci najstarszych mieszkańców wsi i miasteczek. Póki jest jeszcze taka możliwość powinniśmy uchować wyjątkowe nazwy kolorów, zwizualizować je i nie dać zginąć tym kolorom.
Celem projektu jest ocalenie nazewnictwa rodzimych kolorów, ich identyfikacji wizualnej i wprowadzenie ich do współczesnego użytkowania poprzez przełożenie na wykorzystywane aktualnie modele kolorów (RGB, Pantone). Celem naszym jest nadanie nowego życia wiejskiemu RGB. Efektem projektu jest strona internetowa z wzornikiem kolorów, materiałami merytorycznymi, filmami i zdjęciami, przykładowymi tkaninami. Projekt stwarza podstawy do powrotu rodzimych nazw do współczesnego obiegu kultury wizualnej i językowej. Mamy nadzieję, że współczesne opracowanie wiejskiej palety barw będzie narzędziem dla grafików, projektantów wnętrz, projektantów przedmiotów użytkowych, czy rękodzielników niosąc obok czysto wizualnej inspiracji, dodatkowy walor: wiedzę o tradycji i naszych korzeniach.
Projekt dofinansowany ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego (2017).
P.S. Dołożyliśmy wszelkich starań, aby nasza praca była rzetelna, ale za farbiarzami ludowymi, zostawiając sobie margines błędu, przytaczamy:
Fundacja Tres jest właścicielem praw autorskich do zdjęć i filmów. Prezentowane obiekty muzealne podlegają ochronie zgodnie regulaminem danej instytucji wskazanej przy zdjęciu. Dalsze ich użycie możliwe jest tylko za zgodą właściciela obiektu.